Zapomniana choroba atakuje. To się dzieje teraz w polskich szpitalach
Eksperci alarmują, że w ostatnich miesiącach zaobserwowano wzrosty liczby pacjentów wymagających hospitalizacji z powodu gruźlicy. - Jak jeszcze do niedawna mieliśmy do czynienia z jednym, dwoma pacjentami na oddziale Kliniki Chorób Płuc, tak ostatnio jest to już dziesięciu, bądź nawet kilkunastu chorych – mówi prof. Robert Mróz, pulmonolog.
1. Polska w niechlubnej czołówce Europy
24 marca obchodzony jest Światowy Dzień Gruźlicy, który jest dobrą okazją do zgłębienia wiedzy na temat występowania tej choroby w Polsce i na świecie. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia WHO na świecie 10 mln osób choruje rocznie na gruźlicę. W ostatnich latach odnotowano także pierwszy od dekady wzrost liczby zgonów z powodu tej choroby.
W Polsce jeszcze 30 lat temu gruźlica była jedną z najczęstszych chorób i stanowiła ogromny problem społeczny. Obecnie, dzięki wysiłkom wielu pokoleń lekarzy, jej częstość znacznie zmalała. Niemniej w dalszym ciągu znajdujemy się w czołówce zachorowań na gruźlicę w Europie – każdego roku w naszym kraju diagnozuje się ponad pięć tys. przypadków tej choroby.
Eksperci alarmują, że pandemia COVID-19 cofnęła lata postępów poczynionych w walce z gruźlicą. W naszym kraju zmniejszyła się wykrywalność gruźlicy, dlatego pulmonolodzy ostrzegają, że mniej zarejestrowanych przypadków nie oznacza, że mniej osób zachorowało, tylko że mniej było w kierunku gruźlicy diagnozowanych.
- Przyznam, że w ostatnich miesiącach obserwujemy wzrost zapadalności na gruźlicę. Jak jeszcze do niedawna mieliśmy do czynienia z jednym, dwoma pacjentami na oddziale Kliniki Chorób Płuc, tak ostatnio jest to już dziesięciu, bądź nawet kilkunastu chorych – mówi w rozmowie z WP abcZdrowie pulmonolog prof. Robert Mróz, koordynator Centrum Diagnostyki i Leczenia Raka Płuc Uniwersyteckiego Szpitala w Białymstoku.
- Najczęściej pacjenci trafiają do nas w zaawansowanym stopniu gruźlicy, która daje objawy bardzo charakterystyczne, takie jak krwioplucie. Mówimy wówczas o gruźlicy rozsianej – precyzuje prof. Mróz.
2. Liczba hospitalizowanych wzrasta
Jak wyjaśnia lekarz, wzmożony wzrost zachorowań na gruźlicę wynika z kilku powodów. Po pierwsze ze wzrastającego w niektórych grupach niedożywienia oraz wzmożonej migracji uchodźców.
- Nie chodzi jedynie o migrację osób z Ukrainy, dlatego że wcześniej częściej chorobę przywozili do nas migranci z Kazachstanu czy Czeczeni. Niestety niejednokrotnie były to najcięższe przypadki tzw. gruźlicy wielolekoopornej, czyli gruźlicy, która jest pierwotnie odporna na szereg leków. Na szczęście takich osób jest mało i mamy wyspecjalizowane ośrodki zajmujące się takimi pacjentami – wyjaśnia ekspert.
Czy to oznacza, że przypadków zachorowań może jeszcze przybywać?
- Do rozwoju gruźlicy rzadko dochodzi w sposób bezpośredni, tuż po zakażeniu. Zazwyczaj są to tzw. reaktywacje zakażenia, które miało miejsce dużo wcześniej. Jeśli dochodzi do takiego uaktywnienia gruźlicy, to mówimy wówczas o gruźlicy popierwotnej. Jest to najczęstsza odmiana gruźlicy płuc – tłumaczy prof. Mróz.
- Najczęściej chorują na nią osoby z grup ryzyka, a mianowicie osoby, u których dochodzi do trwałego albo długotrwałego upośledzenia odporności. W naszym kraju są to osoby niedożywione, bezdomne, alkoholicy, zakażeni wirusem HIV, a także ludzie starsi z upośledzonym układem odpornościowym. Ci pacjenci są najbardziej narażeni na zakażenie – dodaje ekspert.
Gruźlica jest chorobą podstępną, dlatego że przez długi czas u większości chorych objawy są mało nasilone i niespecyficzne. To sprawia, że w wielu przypadkach chorobę rozpoznaje się zbyt późno. Zaczyna się od takich symptomów jak: osłabienie, senność i utrata siły do działania.
Szczególnie gruźlica pozapłucna, choć rzadziej występująca, jest trudna do rozpoznania. U części chorych występują objawy ogólnoustrojowe:
stany podgorączkowe,
nocne poty,
złe samopoczucie,
utrata masy ciała,
w zaawansowanym stadium choroby – wyniszczenie.
Ten rodzaj gruźlicy może atakować różne narządy, w tym kości, stawy, kręgosłup, węzły chłonne i skórę, nie tylko płuca. Objawy zwykle zaczynają się od kaszlu i są podobne do grypy, co często powoduje, że pacjenci je bagatelizują.
- Z kolei gruźlica płuc charakteryzuje się przede wszystkim nasilonym, przewlekłym kaszlem. We wczesnych stadiach kaszel ma zwykle charakter suchy, w bardziej zaawansowanych chorzy często odkrztuszają ropną plwocinę – wyjaśnia prof. Mróz.
- W związku z migracją osób z Ukrainy, gdzie zapadalność na gruźlicę była niewspółmiernie wyższa niż w Polsce, musimy się liczyć z tym, że ta zapadalność może wzrosnąć – twierdzi prof. Mróz.
3. Te osoby są w grupie ryzyka. Objawy to nie tylko kaszel
Jak tłumaczy ekspert, gruźlica jest chorobą bakteryjną, wywoływaną przez prątki gruźlicy (bakterie Mycobacterium tuberculosis). Bakteria ta rozmnaża się bardzo powoli i może przetrwać w organizmie w stanie uśpienia wiele lat. Jakie są najczęstsze drogi zakażenia?
- Chorzy doświadczają także gorączki bądź stanów podgorączkowych w okresie popołudniowym albo wieczorem. Poza tym wymienić należy także nieuzasadnione chudnięcie, osłabienia, brak apetytu – podkreśla pulmonolog.
W wielu przypadkach w plwocinie znajduje się krew. Im bardziej zaawansowane stadium choroby, tym intensywniejsze krwioplucie.
- Jeśli u pacjenta zaczyna pojawiać się krwioplucie, to jest to poważny sygnał do wdrożenia dalszej diagnostyki – podkreśla prof. Mróz.
Ekspert dodaje, że w Polsce nie ma problemów z dostępnością leków przeciwko gruźlicy. I choć z biologicznego punktu widzenia gruźlicy nie da się wyleczyć w stu procentach – można ją co najwyżej unieczynnić, to stosowanie się do zaleceń lekarskich w większości przypadków pozwala pokonać chorobę.
- Natomiast w sytuacjach, gdy mamy do czynienia z pojedynczymi wielolekoopornymi przypadkami tzw. pełnej wielolekooporności, kierujemy je do specjalnych ośrodków dla takich postaci gruźlicy. Szczęśliwie nie są to duże liczby pacjentów i wiemy, jak je leczyć – kończy ekspert.
